استریلیزاسیون (گند زدایی) چیست؟

استریلیزاسیون به طور کلی به هر فرآیندی اطلاق می‌شود که تمام اشکال حيات را از بین می‌برد، می‌کشد یا غیرفعال می‌کند. فرایند استریلیزاسیون عبارت است از نابودی کامل همه میکروارگانیسم‌ها توسط یک عامل شیمیایی مناسب یا توسط گرما، یا بخار مرطوب و غيره.

بسیاری از مواد شیمیایی، غیر آلی و آلی وجود دارند که میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برند، اما ممکن است کاملاً مؤثر نباشند و بقایای نامطلوب یا سمی بر جای بگذارند.

میکروارگانیسم‌ها با افزایش دمای محیط اطرافشان فعال‌تر می‌شوند، اما بیشترشان در دمای بالای 80 درجه سانتی‌گراد می‌میرند. مثلا در مورد پریون‌ها (پروتئین‌های بیماری‌زا)، دما و زمان مورد نیاز برای غیرفعال کردن بسیار بالاتر است. مولکول‌های بخار روی میکروارگانیسم‌های خنک‌تر متراکم می‌شوند و 2500 ژول در هر گرم بخار را انتقال می‌دهند. به طور موثر میکروارگانیسم‌ها را تا دمایی که در آن از بین می‌روند گرم می‌کنند.

چه ابزاری قابل استریلیزاسیون هستند؟

دستگاه‌های پزشکی که با بافت‌ها یا مایعات استریل بدن تماس دارند، موارد حیاتی محسوب می‌شوند. این اقلام هنگام استفاده باید استریل باشند زیرا هرگونه آلودگی میکروبی می‌تواند منجر به انتقال بیماری شود. چنین مواردی شامل ابزار جراحی، فورسپس بیوپسی و وسایل پزشکی کاشتنی است.

اگر این موارد در برابر حرارت مقاوم باشند، توصیه می‌شود استریل‌سازی با بخار صورت بگیرد. زیرا به دلیل قابلیت اطمینان، قوام و کشندگی، بیشترین حاشیه ایمنی را دارد. با این حال، پردازش مجدد اقلام حساس به گرما و رطوبت نیاز به استفاده از فناوری استریلیزاسیون در دمای پایین دارد. (به عنوان مثال، اتيلن اکساید ، پلاسما، اسید پراستیک)

 

چه دستگاه‌هایی با اتیلن اکساید استریل می‌شوند؟

تجهيزات پزشکی به روش‌های مختلفی استریل می‌شوند. مثل:

• استفاده از گرمای مرطوب (بخار)
• گرمای خشک
• تشعشع
• گاز اتیلن اکساید
• پراکسید هیدروژن تبخیر شده

و سایر روش‌های استریل‌سازی که شامل:

• گاز دی‌اکسید کلر
• اسید پراستیک تبخیر شده
• دی‌اکسید نیتروژن

استریل کردن اکسید اتیلن یک روش استریلیزاسیون مهم است که سازندگان به طور گسترده از آن برای ایمن نگه داشتن وسایل پزشکی استفاده می‌کنند. برای بسیاری از ابزارهای پزشکی، استریل کردن با اکسید اتیلن ممکن است تنها روشی باشد که به طور موثر آن را استریل می‌کند و در طول فرآیند استریل کردن به آن‌ها آسیب نمی‌رساند.

چه تجهیزاتی با اتیلن اکساید، استریل می‌شوند؟

تجهيزات پزشکی ساخته شده از پلیمرهای خاص (پلاستیک یا رزین)، فلزات یا شیشه، یا دارای چندین لایه بسته‌بندی یا مکان‌های سخت غیر دسترس (مثلاً کاتتر)، می‌توانند با اتیلن اکساید استریل ‌شوند.

با توجه به مقالات منتشر شده در سایت FDA، تحقیقات نشان می‌دهد که حدود پنجاه درصد تجهيزات پزشکی استریل با اتیلن اکساید استریل شده است. انواع تجهيزاتی که با اتیلن اکساید استریل می‌شوند، مورد استفاده در مراقبت‌های بهداشتی عمومی (مثلاً درمان زخم) تا تجهيزات تخصصی‌تر مورد استفاده برای درمان نواحی خاص بدن (به عنوان مثال، استنت) را شامل می‌شود.

اکثر دستگاه‌های پزشکی و جراحی که در مراکز بهداشتی و درمانی استفاده می‌شوند از موادی ساخته می‌شوند که در برابر حرارت پایدار هستند. بنابراین تحت حرارت، در درجه اول بخار، استریل می‌شوند. با این حال، از سال 1950، استفاده از وسایل پزشکی و ابزارهای ساخته شده از مواد پلاستیکی افزایش یافته است. ابزارهایی که نیاز به استریل در دمای پایین دارند.

گاز اتیلن اکساید از دهه 1950 برای تجهیزات پزشکی حساس به گرما و رطوبت استفاده می‌شود. در 15 سال گذشته، تعدادی از سیستم‌های استریلیزاسیون جدید با دمای پایین (مانند پلاسمای گاز پراکسید هیدروژن، غوطه‌وری در اسید پراستیک، ازن) توسعه یافته‌اند و برای استریل کردن وسایل پزشکی استفاده می‌شوند.

روش‌های دیگر استریلیزاسیون عبارتند از:

• بخار آب
• آب اکسیژنه
• فرمالدئید
• اشعه گاما
• پلاسما و …..